Güney Amerika İkliminin Genel Özellikleri
Güney Amerika’nın iklimi, büyük bir çeşitlilik sergiler ve birçok faktör tarafından etkilenir. Bu kıta, büyük ölçüde ekvator kuşağında yer aldığı için, geniş alanlarda tropikal iklim hakimdir.
İklimi Etkileyen Faktörler:
- Rüzgârlar: Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus’taki antisiklon alanlarından esen rüzgârlar, kıtanın hava dolaşımını etkileyen temel faktörlerdendir. Güney Yarım Kürede güneydoğudan, Kuzey Yarım Kürede ise kuzeydoğudan esen alize rüzgârları, kıtanın çeşitli bölgelerini etkisi altına alır.
- Alçak Basınç Merkezleri: Güney Kutbu bölgesinde ve Brezilya’nın kuzeydoğusundan Arjantin’in Gran Chaco bölgesine kadar uzanan iki alçak basınç merkezi, iç bölgelerdeki rüzgâr hareketlerini belirler.
Coğrafi ve Topografik Etkiler:
- Andlar Dağları: Andlar, batıda bir set görevi görerek, Büyük Okyanus antisiklonundan gelen rüzgârların kıtanın iç kesimlerine ulaşmasını engeller.
- Okyanus Akıntıları: Kıtanın batı kıyısında yer alan soğuk Peru (Humboldt) Akıntısı ve doğu kıyısında güneyden gelen soğuk Falkland Akıntısı ile kuzeyden gelen sıcak Brezilya Akıntısı, iklim üzerinde belirleyici etkiye sahiptir.
Yükselti ve İklim:
- Kıtanın tropikal kuşakta yer alan geniş alanları, Andlar’ın yükseltisi ile birlikte farklı iklim özellikleri gösterir. Bu durum, Andlar’ın yüksekliklerine özgü mikroiklimlerin oluşumuna yol açar.
Bu çeşitli etkenler, Güney Amerika’nın iklim çeşitliliğini ve kıtanın farklı bölgelerinde gözlemlenen değişken hava koşullarını açıklar.
Güney Amerika’nın İklim Bölgeleri
Güney Amerika’nın iklimi, geniş bir yelpazede değişkenlik gösterir ve kıtada dört ana iklim bölgesi bulunur: tropikal, ılıman, kurak ve soğuk iklim bölgeleri.
Tropikal İklim Bölgesi:
- Yağmur Ormanları: Tropikal bölgede yer alan yağmur ormanlarında yıllık sıcaklık ortalaması yaklaşık 30°C civarındadır ve sıcaklık dalgalanmaları 3°C’yi geçmez.
- Kuzey ve Güney Bölgeler: Bu bölgelerde mevsimsel farklılıklar görülse de, yağış her dönemde bulunur. Ortalama yıllık yağış miktarı 2.500 mm civarında olup, Kolombiya’nın Chocö bölgesinde bu miktar 8.991 mm’ye kadar yükselir.
Savan İklimi:
- Yıllık Sıcaklık ve Yağış: Yıllık sıcaklık ortalaması 18°C’nin altına düşmez ve günlük sıcaklık farklılıkları belirgindir. Savan ikliminde yağış miktarı daha az olup, yılın bir bölümü oldukça kurak geçer.
- Yaygın Olduğu Bölgeler: Savan iklimi, Orinoco Havzası, Brezilya Platosu ve Ekvador’un batısında etkilidir.
Ilıman İklim Bölgesi:
- Kış Sıcaklıkları ve Yağış Miktarı: Oğlak Dönencesi’nin güneyindeki bölgelerde ılıman iklim hakimdir. Bu iklim bölgesinde kış mevsiminde sıcaklıklar düşüktür. Atlas Okyanusu kıyılarında en soğuk ayların ortalama sıcaklığı 17-10°C arasında değişirken, en sıcak aylarda ortalama 25°C civarındadır.
Kurak İklim Bölgesi:
- Patagonya ve Andlar: Andlar’ın doğusunda yer alan Patagonya bölgesinde yağış miktarı oldukça azdır ve yıllık sıcaklık farklılıkları 30°C’yi aşabilir. Kıtanın batı kıyısında, Peru kıyıları dünyanın en “bulutlu” çölü olarak bilinir. Bu bölgede yağış nadirdir ve nem, yoğun sis tabakası ile sağlanır.
- Diğer Kurak Bölgeler: Kolombiya’nın kuzeydoğusundan Venezuela’ya uzanan çöl ve Brezilya’nın kuzeydoğusunda, Parnaıba ve São Francisco ırmakları arasındaki bölge, diğer kurak iklim bölgeleridir.
Soğuk İklim Bölgesi:
- Yüksek Rakımlı Alanlar ve Güney Ucu: Yıllık ortalama sıcaklığın 10°C’den düşük olduğu Arjantin ve Şili’nin güney ucu ile Andlar’ın 3.500 m’den yüksek kesimlerinde soğuk iklim görülür. Kolombiya ve Ekvador’da bu yükseltilerde iklim serin ve nemli, Peru, Bolivya ve Şili’de ise soğuk ve kuraktır. Güneye inildikçe sıcaklık düşer, ancak kıyılarında sık yağış görülür.
