Çanakkale Savaşı, Birinci Dünya Savaşı sırasında 1915 yılında Gelibolu Yarımadası’nda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında gerçekleşen büyük bir savaştır. Bu savaşın başlıca sebepleri, stratejik, ekonomik ve siyasi faktörlere dayanmaktadır.
Çanakkale Cephesi’nin Açılma Nedenleri:
- Stratejik Hedefler: İtilaf Devletleri, İstanbul’u ve Boğazları ele geçirerek Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakmayı ve Rusya’ya bir cepheden yardım sağlamayı hedefliyordu.
- Bölgesel Denetim: İngiltere, Süveyş Kanalı’nı ve Hint yolunu güven altına almayı amaçlıyordu. Aynı zamanda, Balkanlarda savaşa katılmamış devletleri kendi safında savaşa sokma amacındaydılar.
- Savaşın Hızlandırılması: Çanakkale’nin geçilmesiyle savaşın daha hızlı sonuçlandırılacağı düşünülmekteydi.
Savaşın Seyri:
İtilaf Devletleri, Boğazları denizden geçmeyi ilk hedef olarak belirledi. Ancak 18 Mart 1915’teki deniz harekâtı, Osmanlı’nın etkili direnişi sonucu başarısızlıkla sonuçlandı. Bunun üzerine kara harekâtına karar verildi.
İtilaf kuvvetleri, Nisan 1915’te Gelibolu Yarımadası’na asker çıkarma operasyonu başlattı. Ancak Osmanlı birliklerinin kahramanca direnişi karşısında Conkbayırı, Anafartalar, Kireçtepe, Arıburnu, Kirte ve Kanlı Sırt gibi önemli muharebelerde büyük kayıplar verdiler. Bu çatışmaların ardından İtilaf Devletleri, bölgeyi işgal edemeyeceklerini anladılar ve Ocak 1916’da Gelibolu’dan tamamen çekildiler.
Çanakkale Savaşları’nın Sonuçları
Çanakkale Savaşları, Birinci Dünya Savaşı’nın seyrini etkileyen önemli bir cephe olmuştur. Osmanlı Devleti’nin kazandığı bu savaşın sonuçları hem bölgesel hem de uluslararası düzeyde büyük yankılar yaratmıştır.
- İtilaf Devletleri’nin Yenilgisi: Çanakkale’de alınan başarılı savunma, İtilaf Devletleri için büyük bir hezimettir. Stratejik olarak büyük bir avantaj elde etmeyi umut ederken ağır bir yenilgi aldılar.
- Rusya’ya Yardımın Engellemesi: İtilaf Devletleri’nin Çanakkale’yi geçememesi, Rusya’ya yardımın engellenmesi anlamına gelmekteydi. Bu, Rusya’nın zor durumda kalmasına ve 1917’de Bolşevik İhtilali’ne yol açarak rejim değişikliğine neden oldu.
- Birinci Dünya Savaşı’nın Uzaması: Çanakkale’nin geçilememesi, İtilaf Devletleri için ciddi bir gerilemeye neden oldu ve savaşın süresini uzattı.
- Bulgaristan’ın Katılımı: Çanakkale’nin Osmanlı tarafından savunulması, Bulgaristan’ı savaşa Almanya’nın yanında katılmaya teşvik etti. Bu, Osmanlı ve Almanya arasında kara bağlantısının kurulmasına yardımcı oldu.
- Sömürgelerde Milli Hareketlerin Başlaması: Çanakkale zaferi, sömürge altındaki uluslarda milli hareketlerin başlamasına ilham kaynağı oldu. Osmanlı’nın gösterdiği direniş, bağımsızlık için mücadele eden diğer uluslara umut ve motivasyon sağladı.
- Yüksek Kayıp: Çanakkale Savaşları, her iki taraf için de büyük insan kayıplarına neden oldu. Yaklaşık 500 bin asker hayatını kaybetti. Bu kayıp, savaşın vahşetini ve acımasızlığını gözler önüne serdi.
Bu savaş, Osmanlı Devleti’nin savunma kabiliyetini ve Anadolu topraklarının ne denli zor koşullarda dahi korunabileceğini tüm dünyaya gösterdi.
Çanakkale Savaşları, Osmanlı’nın savaşta bir süre daha ayakta kalmasını sağladı. Ancak savaşın uzun vadedeki sonuçları Osmanlı İmparatorluğu için olumlu olmadı. Bu zafer, Türk milletinin bağımsızlık ve özgürlük için neler yapabileceğini gösterdi ve Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğindeki Türk Kurtuluş Savaşı’nın temellerini attı.
